Patent, yenilik niteliği taşıyan buluşlara ilişkin olarak buluş sahibine belirli süreyle tanınan münhasır kullanım hakkıdır. Bu hak, buluşun üretimi, kullanımı, satışı veya ithali hususunda üçüncü şahısların yetkisiz davranışlarını engellemek amacıyla verilmiştir. Patent, teknik bir çözüm içermeyen veya kamuya açık bilgilerden farklı olmayan buluşlara ilişkin olarak verilemez.
Patent hakkı, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde sahibine yasal koruma sağlar. Patent başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır, resmi inceleme ve değerlendirme süreçlerinden geçer. Patent süresi sona erdiğinde koruma hakkı ortadan kalkar ve buluş kamu malı haline gelir.
Patent sistemi, teknolojik gelişmeleri teşvik etmek ve yeniliklerin ticarileştirilmesini desteklemek üzere oluşturulmuştur. Bu kapsamda buluş sahiplerinin haklarının korunması temel amaçtır.
Patent, yenilik niteliği taşıyan buluşlara ilişkin olarak buluş sahibine belirli süreyle tanınan münhasır kullanım hakkıdır. Bu hak, buluşun üretimi, kullanımı, satışı veya ithali hususunda üçüncü şahısların yetkisiz davranışlarını engellemek amacıyla verilmiştir. Patent, teknik bir çözüm içermeyen veya kamuya açık bilgilerden farklı olmayan buluşlara ilişkin olarak verilemez.
Patent hakkı, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde sahibine yasal koruma sağlar. Patent başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır, resmi inceleme ve değerlendirme süreçlerinden geçer. Patent süresi sona erdiğinde koruma hakkı ortadan kalkar ve buluş kamu malı haline gelir.
Patent sistemi, teknolojik gelişmeleri teşvik etmek ve yeniliklerin ticarileştirilmesini desteklemek üzere oluşturulmuştur. Bu kapsamda buluş sahiplerinin haklarının korunması temel amaçtır.
İçeriği Paylaşın
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 83. maddesine göre, buluşun yenilik taşıması için tekniğin bilinen durumuna dâhil olmaması gerekir. Tekniğin bilinen durumu, başvuru tarihinden önce dünya genelinde yazılı, sözlü ya da başka yollarla kamuya açıklanmış tüm bilgileri kapsar. Ulusal ve uluslararası patent başvuruları ile yayımlanmış belgeler de bu kapsamda değerlendirilir.
Buluş basamağı, buluşun ilgili teknik alandaki uzmanlarca kolayca anlaşılamayan, aşikâr olmayan teknik bir ilerlemeyi ifade eder. Tekniğin bilinen durumu dikkate alınarak yapılan bu değerlendirme, buluşun özgünlüğünü ve yenilik derecesini ortaya koyar.
Sanayiye uygulanabilirlik ise buluşun tarım dâhil herhangi bir sanayi kolunda üretilebilir veya kullanılabilir olması anlamına gelir. Bu şart, buluşun pratik ve ekonomik anlamda fayda sağlayacak şekilde uygulanabilir olmasını zorunlu kılar.
Bu üç kriter, patent verilmesinde temel unsurlardır ve başvuruların değerlendirilmesinde titizlikle incelenir. Hukuki süreçlerin doğru yönetilmesi için uzman desteği önem arz eder.
Patent başvurularında buluşun yenilik niteliğinin korunması büyük önem taşır. Ancak belirli durumlarda yapılan açıklamalar, buluşun yeniliğini etkilemez. Bu kapsamda kanunda öngörülen hoşgörü süresi, buluş sahibine buluşunu kamuya açıklaması sonrasında belirli bir süre içinde patent başvurusu yapma imkânı tanır.
Hoşgörü süresi, buluşun başvuru tarihinden önce sınırlı süreyle kamuya açıklanmasının yenilik değerlendirmesinde dikkate alınmamasıdır. Bu süre boyunca yapılan açıklamalar, buluşun yeniliğini ortadan kaldırmaz. Türkiye’de bu süre 12 ay olarak uygulanmaktadır.
Bu düzenleme, buluş sahiplerinin buluşlarını tanıtma, test etme veya pazara hazırlama süreçlerinde zaman kazanmalarını sağlar. Ancak hoşgörü süresinin aşılması veya kamuya yapılan açıklamanın bu kapsamda olmaması halinde buluşun yeniliği zarar görebilir ve patent hakkı elde edilemeyebilir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 82. maddesine göre, teknolojinin her alanındaki buluşlara patent verilmesi için buluşun yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şarttır. Bu şartların sağlanması halinde buluş, patent koruması kapsamına alınır.
Bununla birlikte, bazı konular patentlenebilirlik kapsamında değerlendirilmez. Keşifler, bilimsel teoriler, matematiksel yöntemler, zihni faaliyetler, iş planları, oyun kuralları ve bilgisayar programları buluş niteliğinde sayılmaz. Aynı şekilde estetik nitelikli ürünler ile edebiyat, sanat ve bilim eserleri ile bilginin sunumu da patent kapsamı dışındadır.
Patent verilmesi mümkün olmayan buluşlar arasında kamu düzeni veya genel ahlaka aykırı olanlar, mikrobiyolojik işlemler dışındaki bitki ve hayvan çeşitleri, biyolojik üretime yönelik işlemler, insan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi, teşhis ve tedavi yöntemleri yer alır. İnsan klonlama, genetik kimlik değiştirme gibi etik ve yasal açıdan hassas işlemler de patentlenemez.
Yasada belirtilen bu sınırlamalar, patent sisteminin etik, sosyal ve bilimsel dengeleri gözeterek işletilmesini sağlar. Patent korumasının kapsamı ve istisnaları konusunda detaylı değerlendirmeler yapılmakta olup, başvuru süreçlerinde uzman danışmanlık desteği büyük önem taşımaktadır.
Patent, buluş sahibine belirli bir süre boyunca buluşunu münhasıran kullanma ve üçüncü kişilerin izinsiz kullanmasını engelleme hakkı tanır. Türkiye’de patent koruma süresi, başvuru tarihinden itibaren toplam 20 yıldır. Korumanın devamı için başvuru tarihinden sonraki üçüncü yıldan başlayarak her yıl belirli bir yıllık ücretin düzenli olarak ödenmesi gerekmektedir. Bu yıllık ücretlerin ödenmemesi halinde patent hakkı sona erer ve buluş kamu malı haline gelir. Patent koruması, buluşun ekonomik değerini koruyarak yenilikçi teknolojilerin ticarileştirilmesine zemin hazırlar.
Patent hakkı, kanunda belirtilen çeşitli sebeplerle sona erer. Hakkın sona ermesi durumunda, ilgili patent konusu üzerindeki koruma kalkar ve buluş kamu malı haline gelir. Böylece patentle sağlanan münhasır haklar sona ermiş olur ve buluş herkesin serbestçe kullanımına açılır. Patent hakkının sona ermesi, fikri mülkiyet sisteminin dengeli işlemesini sağlayan önemli bir hukuki sonuçtur.
Patent hakkının hükümsüzlüğü, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 138. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Kurumun nihai kararından sonra, patent konusu 82. ve 83. maddelerde belirtilen patent verilebilirlik şartlarını taşımıyorsa; buluş 92. maddede öngörülen yeterince açıklanma şartına uygun şekilde açıklanmamışsa; patent konusu başvurunun ilk hâlinin kapsamını aşıyor veya bölünmüş başvurulara ilişkin sınırlamaları ihlal ediyorsa; patent sahibinin 109. maddeye göre patent isteme hakkına sahip olmadığı ispatlanmışsa ya da patentin sağladığı korumanın kapsamı aşılmışsa, ilgili mahkeme tarafından patentin hükümsüzlüğüne karar verilir (m.138/1).
Hükümsüzlük talepleri patentin koruma süresi boyunca ya da hak sona erdikten sonra beş yıl içinde açılabilir (m.138/5). Hükümsüzlük kararı verildiğinde, bu karar geriye dönük olarak etkili olup, patent veya patent başvurusuna sağlanan koruma hiç doğmamış sayılır (m.139/1). Ancak, patent hükümsüzlük kararından önce verilmiş ve uygulanmış kesinleşmiş kararlar ile yapılmış sözleşmelerin sonuçları etkilenmez (m.139/2). Hükümsüzlük kararının kesinleşmesiyle birlikte patent sicilden terkin edilir ve durum Resmî Bülten’de yayımlanır (m.139/4).
Patent hakkının sona ermesine ilişkin hükümler ise 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’un 140. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, patent hakkı;
gibi sebeplerle sona erer (m.140/1). Patent hakkının sona erdiği Kurum tarafından Resmî Bülten’de yayımlanır ve sona erme tarihi itibarıyla patent konusu kamu malı haline gelir (m.140/2).
Patent sahibinin patent hakkından kısmen veya tamamen vazgeçmesi mümkündür; ancak bu vazgeçmenin patentin kapsamının genişletilmesine yol açmaması ve yazılı olarak Kuruma bildirilmesi gerekir (m.140/3-4). Ayrıca, sicile kayıtlı hak veya lisans sahiplerinin onayı olmadan ya da patent üzerinde hak iddiası bulunan üçüncü kişilerin izni olmaksızın vazgeçme işlemi gerçekleştirilemez (m.140/5-6). Vazgeçme işlemi de Resmî Bülten’de ilan edilir (m.140/7).
